Την Πέμπτη 4 Δεκεμβρίου 2008 και ώρα 6.30 μ.μ στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου έγινε η παρουσίαση του τόμου της Ιεράς Μητροπόλεως Ελασσώνος με θέμα : «Οι ενορίες, οι Ιερές Μονές και τα κειμήλιά τους». Προλόγισε ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Δεσκάτης και Διευθυντής του Γενικού Λυκείου Δεσκάτης κ. Καψάλης Τηλέμαχος και αναφέρθηκε στην κριτική του βιβλίου. Επίσης έκανε μια σύντομη αναδρομή στην τοπική και εκκλησιαστική ιστορία της περιοχής της Δεσκάτης καθώς και του Δήμου Δεσκάτης.

    Είναι ιδιαίτερη τιμή για μένα να παρουσιάσω τον εισηγητή του θέματος, τον σεπτό Ποιμενάρχη μας κ.κ. Βασίλειο, Μητροπολίτη Ελασσώνος. Ζούμε σε μια εποχή με κύρια χαρακτηριστικά: Τη ρευστότητα, την αντιφατικότητα, τη σύγχυση και τις αντιθέσεις. Η ειρηνική συνύπαρξη των λαών απειλείται και η δημιουργία ενός οικουμενικού – παγκόσμιου πολιτισμού απειλεί τους εθνικούς πολιτισμούς και κυρίως αυτούς που είναι οικονομικά και πολιτιστικά αδύναμοι έναντι άλλων λαών με μεγάλη δύναμη. Γι' αυτό επιβάλλεται σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά να διαφυλάξουμε την παράδοσή μας, την πολιτιστική μας κληρονομιά: τη γλώσσα μας, τη θρησκεία μας, τα ήθη και τα έθιμά μας, την καλλιτεχνική μας δημιουργία, τις αξίες και τα ιδανικά μας. Γιατί κινδυνεύουν: η εθνική μας ταυτότητα, η γλώσσα μας, η θρησκεία μας, το Ελληνορθόδοξο στοιχείο, τα ήθη και τα έθιμά μας. Αυτές οι πρώτες και γρήγορες σκέψεις πέρασαν απ' το μυαλό μου πιάνοντας στα χέρια μου και ξεφυλλίζοντας αυτό τον ογκώδη τόμο. Μελετώντας τον όμως περισσότερο διαπίστωσα τη μεγάλη χρησιμότητά του:

• – Η έκδοση αυτού του τόμου είναι ένα έργο δύσκολο και μακρόχρονο.
• – Η πολυτέλειά του φαίνεται από τις προσεγμένες και πλούσιες φωτογραφίες, από τις πλούσιες πηγές και τη βιβλιογραφία του, πηγές απ' όπου μπορεί οποιοσδήποτε να ανατρέξει και να μελετήσει την θρησκευτική και τοπική μας ιστορία.
• – Καταγράφηκε και προβλήθηκε η πολύτιμη θρησκευτική κληρονομιά της Ιεράς Μητροπόλεως Ελασσώνος, μιας από τις ιστορικότερες Μητροπόλεις της Θεσσαλίας, καθώς και η καταγραφή της τοπικής εκκλησιαστικής ιστορίας.
• – Τα εκκλησιαστικά μνημεία και κειμήλια της περιοχής μας είναι πλούσια και θαυμάσια και προκαλούν όχι μόνο το θαυμασμό σε όλους μας αλλά και την επιθυμία για παραπέρα έρευνα και μελέτη από ιστορικούς, λαογράφους και εκκλησιαστικούς της τοπικής και εκκλησιαστικής μας ιστορίας.

    Επομένως, η Ιερά Μητρόπολη Ελασσώνος με την έκδοση αυτού του τόμου εκπλήρωσε το καθήκον της απέναντι στους πιστούς της, και πιστεύω Σεβασμιότατε να υπάρξει συνέχεια αυτού του έργου. «Συναγάγετε τα περισσεύματα κλάσματα, ίνα μη τι απόληται» (Ιωάννης 6, 12) Αυτά είπε ο Ιησούς Χριστός μετά το θαύμα του χορτασμού των πέντε χιλιάδων ανδρών με δυο ψάρια και πέντε κρίθινα ψωμιά και έδωσε ρητή εντολή στους μαθητές του: «Μαζέψτε τα κομμάτια που περίσσεψαν, για να μη χαθεί τίποτε». Εφαρμόζοντας αυτή την εντολή του Κυρίου, η Ιερά Μητρόπολη Ελασσώνος υπό την εμπνευσμένη καθοδήγηση του σεπτού Ποιμενάρχη μας, κ.κ. Βασιλείου συγκέντρωσε πολύτιμα στοιχεία για την τοπική Εκκλησία και εξέδωσε τον παρόντα τόμο στολίδι, «ίνα μη τι απόληται», και για να τραφούν πνευματικά οι μελλοντικές γενιές κυκλοφόρησε αυτή η εμπεριστατωμένη μελέτη γεμάτη από μνήμες ένδοξων εποχών. Σ' αυτό το μεγάλο έργο θ' αναφερθεί στη συνέχεια ο εισηγητής. Συγχαρητήρια για την προσπάθεια όλων που συντέλεσαν στην έκδοση αυτού του τόμου, συγχαρητήρια στον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Ελασσώνος κ.κ Βασίλειο για την πρωτοβουλία αυτής της έκδοσης καθώς και σ' όλους τους άξιους συνεργάτες του και κυρίως στον αξιόλογο Αρχιμανδρίτη Πατέρα Χαρίτωνα Τούμπα που είχε την επιμέλεια αυτής της έκδοσης.

«Η Δεσκάτη από το χθες στο σήμερα»

     Θα προσπαθήσω να κάνω μια πολύ σύντομη ιστορική και εκκλησιαστική αναδρομή της περιοχής της Δεσκάτης, για να καταλάβουμε καλύτερα τα της εισήγησης.

• – Η περιοχή μας, και κυρίως η ποταμιά κατοικείται από αρχαιότατους χρόνους, από το 5000 π.Χ περίπου, σύμφωνα με τα ευρήματα της περιοχής.
• – Η σημερινή πόλη της Δεσκάτης προήλθε από τη συνένωση πολλών οικισμών της γύρω περιοχής όπως: Μέλοβος, Γκορτσιά, Λάη, Καλύβια, Πρόδρομος, Καρυά κλπ στα τέλη του 18^ου αιώνα – αρχές του 19^ου αιώνα.
• – Φτώχεια, ληστείες, κακουχίες, αρρώστιες και πόλεμοι ήταν πολλά απ τα δεινά που πέρασαν οι κάτοικοι την περίοδο της τουρκοκρατίας.
• – Οι φτωχοί όμως κάτοικοι ήταν εργατικοί και ενδιαφέρονταν για τα κοινά και τους νόμους.
• – Η περιοχή της Δεσκάτης εκτός απ' τους δυο ενοριακούς Ναούς (Αγίων Κων/νου και Ελένης – Αγίου Αθανασίου) έχει και πολλά εκκλησάκια – εξωκλήσια διασκορπισμένα ανά τον κάμπο.
• – Είναι τα απομεινάρια των οικισμών που υπήρχαν την περίοδο της τουρκοκρατίας.
• – Στα εκκλησάκια αυτά συγκεντρώνονταν οι πιστοί των κοντινών περιοχών για τις θρησκευτικές τους ανάγκες. Πρόσεχαν την εκκλησία πάρα πολύ και την ημέρα της γιορτής το γιόρταζαν για τα καλά με γλέντι, φαγητό και δημοτικά τραγούδια. Το έθιμο αυτό φτάνει μέχρι τις μέρες μας.
• – Με τη συνένωση των οικισμών τα εκκλησάκια διατηρήθηκαν, συντηρήθηκαν και παραμένουν μάρτυρες της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
• – Θα αναφέρω μερικά ή μάλλον όλα: Άγιος Νικόλαος, Άγιος Γεώργιος, Όσιος Λουκάς, Αγία Τριάδα, Άγιος Αχίλλειος, Προφήτης Ηλίας (Αη Λιάς), Αγία Παρασκευή, Βάπτιση του Προδρόμου, Γέννηση της Θεοτόκου (Λάη), Άγιος Παντελεήμονας, Άγιοι Ανάργυροι, Άγιος Δημήτριος, Απόδοση Κοίμησης της Θεοτόκου (Μέλοβο), Αποκεφάλιση του Προδρόμου (Μέλοβο), Μεταμόρφωση του Σωτήρος (Καλόγερος), Μεταμόρφωση του Σωτήρος (Αγία Σωτήρου – Μοναστήρι σήμερα), Άγιος Νικόλαος (Δασοχώρι), Κοίμηση της Θεοτόκου (Δασοχώρι), Αγία Φωτεινή – Ειρήνη (Δασοχώρι), Άγιοι Απόστολοι (Δασοχώρι), Άγιος Αθανάσιος (Οικισμός Αγίου Γεωργίου), Άγιος Γεώργιος (Διασελάκι), Ναός Αγίου Δημητρίου (Γήλοφος), Αη Λιάς (Γήλοφος), Ναός Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου (Παρασκευή), Προφήτης Ηλίας (Παρασκευή), Αγία Παρασκευή (Παρασκευή).
• – Αυτά είναι τα παλαιότερα εκκλησάκια, υπάρχουν όμως και νεότερα όπως ο Άγιος Κοσμάς στα Καμβούνια, Ο Άγιος Νεκτάριος κλπ.
• – Τα εκκλησάκια αυτά δείχνουν μια περίοδο έντονης θρησκευτικότητας, μέσα απ' την οποία διατηρήθηκε η ταυτότητα των κατοίκων γιατί «Τα ‘σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά» την περίοδο της τουρκοκρατίας.
• – Θα ήθελα σ' αυτό το σημείο να εκφράσω τους επαίνους σ' όλες τις εκκλησιαστικές επιτροπές των εξωκλησίων που δούλεψαν με μεράκι για τη συντήρηση και τον εξωραϊσμό τους και αποτελούν σήμερα πόλο έλξης για κάθε επισκέπτη.
• – Επίσης εκτός Μητροπόλεως και εντός του Δήμου Δεσκάτης υπάρχουν: Η Ιερά Μονή Ζάβορδας ή Οσίου Νικάνωρα, Μοναστήρι Βουνάσας, Ο Άγιος Νικόλαος στην Παλιουριά, ο Άγιος Δημήτριος στη Παναγιά.

Η Μητρόπολη της Δισκάτας

• – Η Μητρόπολη της Δισκάτας υπήρξε ένα δημιούργημα εθνικής σκοπιμότητας. Με την απελευθέρωση της Θεσσαλίας στα 1881 η οριοθετική γραμμή άφησε έξω απ την Ελλάδα τις περιοχές Ελασσώνας και Δεσκάτης. Η περιοχή μας τότε ανήκε στη Μητρόπολη Τρίκκης και Σταγών και φυσικά αποκόπηκε.
• – Τότε το Πατριαρχείο, για να μη μείνει όλη αυτή η περιοχή μετέωρη αποφάσισε και ίδρυσε τη Μητρόπολη της Δισκάτας. Περιλάμβανε την περιοχή της Δεσκάτης και το σημερινό Νότιο τμήμα του Νομού Γρεβενών.
• – Ιστορία της: 1882 – 1896

1877: Κάηκε από μεγάλη πυρκαγιά που ξέσπασε στο χώρο της εκκλησίας ο ναός του Αγίου Κωνσταντίνου. Στις μέρες του πρώτου Μητροπολίτη (1882) ανοικοδομήθηκε ο σημερινός Μητροπολιτικός ναός των Πολιούχων:  Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης με το θαυμάσιο Τέμπλο (Επιγραφή 1895).

Ιστορία του Δήμου Δεσκάτης

1915: Ιδρύθηκε ο Νομός Κοζάνης και μαζί περιλήφθηκαν και οι κοινότητες Δεσκάτης, Κρανιάς, Λουτρού, Δασοχωρίου και Παρασκευής αντί να επανέλθουν στο Νομό Τρικάλων όπου ανήκαν εκκλησιαστικά και διοικητικά από το 12ο τουλάχιστο αιώνα.

1918: Η Δεσκάτη αναγνωρίστηκε ως κοινότητα και συμπεριλήφθηκαν οι συνοικισμοί Άγιος Γεώργιος, Διασελάκι και Γήλοφος.

1943: Η περιοχή μας αποσπάστηκε από την επαρχία Γρεβενών του Νομού Κοζάνης και υπάχθηκε στην επαρχία Ελασσώνος του Νομού Λάρισας.

1964: Η επαρχία Γρεβενών αναβαθμίστηκε σε Νομό στον οποίο περιλήφθηκαν και οι τρεις κοινότητες Δεσκάτης, Δασοχωρίου και Παρασκευής και 30/10/1964 η κοινότητα της Δεσκάτης ονομάστηκε Δήμος.

1998 Σημερινός Καποδιστριακός Δήμος: Περιλαμβάνει Δεσκάτη, Παρασκευή, Δασοχώρι, Γήλοφο (Εκκλησιαστικά ανήκουν στην Ιερά Μητρόπολη Ελασσώνος) και Παλιουριά, Παναγιά (Εκκλησιαστικά ανήκουν στην Ιερά Μητρόπολη Γρεβενών).

   Τελειώνοντας: για να μη μιλούμε αργότερα για «πάλαι ποτέ διαλάμψασα Μητρόπολη Ελασσώνος» επιβάλλεται να τονώσουμε όλοι το θρησκευτικό μας αίσθημα, να διαφυλάξουμε τη θρησκεία μας, τα ήθη και τα έθιμά μας, να διατηρήσουμε τα μνημεία μας και να φτιάχνουμε καινούρια. Στην πορεία χάθηκαν πολλά. Δε δικαιολογούνται άλλες απώλειες και κυρίως από ξεπούλημα ή ιεροσυλίες. Η απώλεια των μνημείων της περιοχής είναι μια από τις κύριες αιτίες που εμπόδισαν τη συγγραφή ενός βιβλίου της ιστορίας της Δεσκάτης. Καταστράφηκε ένα μεγάλο μέρος των μοναστηριακών και ιδιωτικών αρχειακών πηγών. Το υλικό όμως που σώθηκε είναι σημαντικό και χρήσιμο για την ιστορία του τόπου μας. Στη συνέχεια ο Μητροπολίτης Ελασσώνος κ.κ. Βασίλειος παρουσίασε τον τόμο με θέμα : «Οι ενορίες, οι Ιερές Μονές και τα κειμήλιά τους». Την εκδήλωση παρακολούθησε πάρα πολύς κόσμος και η αίθουσα ήταν κατάμεστη.  Επίσης χαιρετισμό απηύθυναν: Ο Νομάρχης Γρεβενών κ. Κουπτσίδης Δημοσθένης και ο Δήμαρχος Δεσκάτης κ. Νίκος Μίγκος.