τα οποία οι κάτοικοι αποκαλούν Βουνάσια ή Μπουνάσσια, δίπλα από τον
ποταμό Αλιάκμoνα. Η κοινότητα έχει πληθυσμό (μόνιμο) 500 περίπου
κατοίκους, υψόμετρο 513 μ. και απέχει από τα Γρεβενά 50 χλμ. και από
την Δεσκάτη 15 χλμ.
Στο νοτιότερο κομμάτι του νομού Γρεβενών το οποίο περικλείεται
ανατολικά απο το βουνό Μπουνάσσα, δυτικά απο το Μακροβούνι, νότια απο
τα Χάσια όρη και βόρεια απο τις κοίτες του ποταμού Αλιάκμονα βρίσκεται
η περιοχή της Φιλουριάς. Στην περιοχή αυτή συναντάμε 7 χωριά, την
Κατάκαλη, το Τριφύλλι, την Τρικοκκιά, την Άνοιξη, το Καρπερό, την
Δήμητρα και τέλος την Παλιουριά.
Απελευθερώθηκε τη 10 Οκτωβρίου 1912 από τους Τούρκους. Από το 1918-28 ανήκε στην κοινότητα Ζμιάτσι,
που είναι λατινική λέξη και σημαίνει “θεραπεία”, η κατ’ άλλους, από τη
λέξη ζημιά. Το 1928 μετονομάζεται σε Παλιουριά, από το θαμνώδες φυτό
“Παλιούρι” που αφθονεί στη περιοχή. Το 1963 το χωριό αποσπάται από την
Κοινότητα Καρπερού και γίνεται ανεξάρτητη Κοινότητα, μέχρι το 1998,
οπότε προσαρτάται στο Δήμο Δεσκάτης.
Η παράδοση αναφέρει ότι προ της συμπτύξεως των συνοικισμών
(Εκκλησία-Χωριό) όπως Μεσοχώρι (Άγιος Νικόλαος) – Άγιος Κωνσταντίνος –
Άγιος Αθανάσιος – Αγία Παρασκευή – Κοίμηση της Θεοτόκου (Παναγιά) –
Αγία Τριάδα κ.ά., αποτελείτο από εννιά οικισμούς (εννιά ζμιάτσια)
μέχρι που οι Τούρκοι κάψανε όλους τους οικισμούς με αποτέλεσμα, οι
οικισμοί να ξαναχτιστούν στη σημερινή τοποθεσία του χωριού Παλιουριά.
Εως το 1927 το χωριό κατοικούνταν από ντόπιους, ενώ μετά ήρθαν πρόσφυγες
από τη Μ. Ασία και τον Πόντο. Κατά την απογραφή του 1971 οι κάτοικοι
υπολογίστηκαν σε 451. Δέκα χρόνια μετά (1981) οι κάτοικοι ήταν 415 και
το 1991 περίπου 400. Σήμερα η κοινότητα έχει πληθυσμό (μόνιμο) 500
περίπου κατοίκους.
Οι κάτοικοι του χωριού είναι αγρότες και ασχολούνται κυρίως με την με
την καλλιέργεια της γης και ειδικότερα με την παραγωγή σιταριού,
καλαμποκιού, τριφυλλιού και καπνού. Επίσης αρκετοί ασχολούνται με την
κτηνοτροφία (αγελάδες, πρόβατα, κατσίκια) και έχουν δημιουργήσει
σύγχρονες μονάδες, όπως και με το εμπόριο. Υπολογίζεται ότι στην
περιοχή υπάρχουν περί τα 5500 αιγοπρόβατα και 1000 αγελάδες.
Η κατασκευή υδροηλεκτρικού φράγματος στην κοντινή περιοχή του Ιλαρίωνα
από την ΔΕΗ πρόκειται να αλλάξει ριζικά το οικοσύστημα και το ανάγλυφο
της περιοχής. Η λίμνη που θα δημιουργηθεί θα συμβάλλει στην ανάπτυξη
της περιοχής με την ενασχόληση των κατοίκων με δραστηριότητες συναφείς
με την λίμνη.
Εδώ είναι ο κάμπος του Δήμου Δεσκάτης και ο Αλιάκμονας μόλις 2 χλμ.
βόρεια του χωριού. Εδώ θα βρείτε τους καλύτερους κολυμβητές, αλλά και
τους πιο ικανούς ερασιτέχνες ψαράδες. Απολαύστε ψάρια από τον Αλιάκμονα
αλλά και ποντιακές γεύσεις στα ταβερνάκια του χωριού. Η γέφυρα
Παλιουριάς-Παναγιάς (μεγάλη, μεταλλική, στρατιωτική) η οποία
αντικατέστησε το εναέριο βαγόνι (καρούλι) του Αλιάκμονα αξίζει την
προσοχή σας.
Από την κορυφή της Βουνάσας (1528 μ.) η θέα είναι απολαυστική. Εκεί βρίσκεται και το μοναστήρι της Ευαγγελίστριας,
ένα σπουδαίο μνημείο που χρονολογείται ανάμεσα στο 13ο -15ο αιώνα.
Διατηρείται σε καλή κατάσταση, διαθέτει μικρή βιβλιοθήκη και διασώζει
ένα θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο και αγιογραφίες του 16ου και 17ου αιώνα.
Όμορφες και παλιές εκκλησίες υπάρχουν γύρω από την Παλιουριά. Η Αγ.
Τριάδα 500 μ. ΒΑ, ο Αγ. Γεώργιος 1 χλμ. ΝΑ, η Αγ. Παρασκευή στην ίδια
θέση και η Αγ. Κυριακή 1.5 χλμ. Δ, διασώζουν τοιχογραφίες και εικόνες.
Μάλιστα η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής μέσα στην κοινότητα έχει
χαρακτηρισθεί αρχαιολογικό μνημείο.
Η Παλιουριά θα μπορούσε να αποτελέσει κέντρο τουρισμού για το Ν.
Γρεβενών, τόσο για τα αξιοθέατα που μπορεί να προσφέρει στον επισκέπτη
(εξορμήσεις στο βουνό, περιπάτους δίπλα στο ποτάμι, επίσκεψη στα
μοναστήρια της περιοχής) αλλά και για την διασκέδαση και την ψυχαγωγία.
Η καφετέρια, το μπαρ και τα μικρά καφενεία και ψησταριές μπορούν και
στον πιο απαιτητικό επισκέπτη ότι καλύτερο ζητήσει σε ένα μικρό
παραδοσιακό χωριό.
Αξιοθέατα – Ιστορικά Μνημεία
- Μονή Ευαγγελιστρίας με το θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο.
- Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου με τις άριστες τοιχογραφίες.
- Άγιος Γεώργιος.
- Περιοχή Λίμνης σε υψόμετρο 1200 μ. με το κρύο νερό.
- Ο Γάβρος
με το χωνευτικό κρύο νερό και τα ψηλά πλατάνια. Ο “Γάβρος” χτισμένος
από τον κ. Δήμζα ήταν παλιότερα ένα απλό πέτρινο ντουβάρι.
Ασβεστόχτιστο, με μια ξύλινη κουπάνα απ’ όπου έπιναν τα ζώα νερό. Το
νερό κατέβαινε από το βουνό με ορμή και έβγαινε δίπλα στο δρόμο (εκεί
ήταν η βρύση) από Ελασσόνα – Παλιουριά – Ελάτη – Κοζάνη. Σήμερα ο
Γάβρος είναι χτισμένος με τσιμέντο και είναι μέρος για εκδρομές και
πικ-νικ, καθώς εκεί υπάρχει ένα κιόσκι, ενώ τα δένδρα και το γύρω
πράσινο του προσδίδουν μια χαρούμενη νότα. Το νερό αυτής της βρύσης
θεωρείται ως και σήμερα απόλυτα καθαρό, ενώ παλιότερα οι χωριανοί
πίστευαν ότι ήταν χωνευτικό και το φύλαγαν στα σπίτια τους σε ειδικά
δοχεία για τους αρρώστους και αυτούς που υπέφεραν από στομαχικές
διαταραχές. - Η γέφυρα Παλιουριάς – Παναγιάς.
- Ο Χάντακας με τις απόκρημνες βαθιές χαράδρες.
- Η Σκάλα με τον παλιό μύλο της Μπουνάσας και τους καταρράκτες.
- Oι βρύσες της περιοχής
Το χωριό συνδέθηκε με το δίκτυο ύδρευσης του νομού το 1967, ενώ μέχρι
τότε ο κόσμος προμηθευόταν το νερό από τις βρύσες που βρίσκονταν εκεί
κοντά. Δυο ήταν οι γνωστές βρύσες, η Παναγιά και το Λιβάδι.- Η βρύση της “Παναγιάς” (1935):
Πήρε το όνομά της από τον κοντινό ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, την
οποία οι κάτοικοι αποκαλούσαν χάριν συντομίας “Παναγιά” και βρίσκεται
στα βόρεια του χωριού αρκετά κοντά στα σπίτια. Μέχρι το 1935 στην
περιοχή αυτή βρισκόταν δυο ξεχωριστές βρύσες και μόνο τότε συνδέθηκαν
σε μια, η οποία χρησίμευε και ως πλυσταριό, αλλά και για πόσιμο νερό.
Από εδώ προμηθεύονταν νερό και από εδώ έπλεναν τα ρούχα τους οι μισοί
χωριανοί που ήταν κυρίως πόντιοι. Σε ένα τσιμεντένιο πλέον υπόστεγο, οι
γυναίκες έβραζαν το νερό μέσα σε μεγάλα καζάνια με ξύλα που κουβαλούσαν
από το βουνό και τα έπλεναν σε τεράστιες ξύλινες κοπάνες, ενώ στη
συνέχεια τα ξέπλεναν στα δυο πλαϊνά χωρίσματα της βρύσης. τις βελέντζες
και τα άλλα υφαντά σε ειδική τοποθεσία στο ποτάμι. Καθώς η βρύση
αποτελούσε τόπο συνάντησης των κατοίκων , δεν έλειπαν τα μαλώματα και
οι τσακωμοί για την σειρά στο πλύσιμο και στο ξέβγαλμα. - Το “Λιβάδι” (1953):
Πήρε την ονομασία του από τον χώρο στον οποίο κτίστηκε, ένα οικόπεδο
τμήμα εύφορης γης που χρησίμευε για βοσκοτόπι. Από εδώ έπαιρνε νερό ο
ντόπιος μαχαλάς και εδώ έπλενε τα ρούχα του. Γύρω από τη βρύση έχει
πλεχτεί μια παράδοση. Τα κορίτσια αλλά και οι γυναίκες μάζευαν μάϊ
(φυτό σαν πόα με κίτρινα ανθάκια) και τον έβαζαν σ΄ έναν κλείδωνα
(χωμάτινη κανάτα) μαζί με αμύγδαλα, κορόμηλα και η κάθε μια πρόσθετε
ένα δικό της κόσμημα (βραχιόλι ή δαχτυλίδι). Έπειτα χύνανε μέσα νερό
από το Λιβάδι και από την Παναγιά και το αφήνανε μερικές ώρες. Λέγεται
ότι όποιας το κόσμημα πρασίνιζε, ήταν “καταδικασμένη” είτε να
αρρωστήσει ή να παντρευτεί μέσα σε ένα χρόνο!
Εκτός όμως από αυτές
τις βρύσες υπήρχαν και άλλες σε πιο απόμακρα μέρη που χρησίμευαν ως
ποτίστρες για τα ζώα. Υπήρχαν και βρύσες πάνω μονοπάτια για την
ξεκούραση τόσο των διαβατών όσο και των αλόγων και των γαϊδουριών.
Τέτοιες ήταν ο Βυρός, ο Γαύρος, η Λίμνη, ο ‘Αγιος Αθανάσιος και ο Άγιος
Γεώργιος. Εξέχουσα θέση κατείχε η βρύση Μπιτένια.
- Η βρύση της “Παναγιάς” (1935):
Παλιουριά Γρεβενών (Ζημνιάτσι) – Ιστορία – Τοπωνύμια